Jumat, 19 Maret 2021

PAMANGKEON NI PANDOHAN "HORAS" DI HATA BATAK

 

Pamangkeon ni pandohan “horas” di hata Batak.

 

Nunga lam godang dipangke halak, pandohan “horas” na di hata Batak, nang pe so halak Batak ibana. Sintong do pandohan i diantusi jala dipangke. Alai sahat tu saonari sai erget do sipata tu roha ala halak Batak sandiri na marhata Batak siganup ari, sai olo do sala mamangke pandohan i. Tiruanna rupani nunga sai tarjotjot binege didok halak manang disurathon di media sosial: horas manogot, horas arian, horas botari manang horas borngin ma di hita,  targantung tu sadihari ma didok hata i. Mansai janggal do begeon pandohan i, ndang hombar tu “jiwa” ni hata Batak i be. Suraon di pandohan na songon i na tarpengaruh ma halak na mandok i tu pandohan ni hata na asing na hira adong hadosanna, i sarana ni hata Indonesia na mandok: selamat pagi, selamat siang, selamat sore manang selamat malam, hombar tu partingkian sadihari hata i didok. Ia so i di hata Inggris na mandok: good morning, good afternoon, good evening, dohot good night.   

Alai ndang pola songon i pamangkeon ni hata horas. Nang pe taangkui adong do hadosan ni ni pandohan horas di hata Batak dohot hata ‘selamat” di bahasa Indonesia, ndang apala sarupa lapatanna dohot pamangkeonna. Mansai maol do manerjemahon pandohan horas tu hata na asing tarmasuk tu hata Indoesia. Rupani, ndang boi langsung lapathonon hata selamat di bahasa  Indonesia dohot pandohan horas di hata Batak, dohot sabalikna. Hata selamat hira so boi do pamangkena berdiri sendiri, alai anggo hata horas boi do  pangkeon berdiri sendiri. Molo ni pangkulingan sadasada halak manang na torop pe boi do pangkulingan dohot pandohan horas sambing. Di sude partingkian, inganan dohot situasi boi do pandohan i dohonon. Jadi ndang pola dohonon rupani, horas manogot ala nidok i di tingki manogot, gariada gabe margeser do lapatan ni hata i molo nidok songon i. Sai hira na adong ma parasingan ni horas manogot sian horas arian, horas botari manang horas bodari. Sarupa do lapatan ni hata i di tingki sadihari pe nidok, manang di situasi na songon dia pe. Sungkup do dohonon horas, ia so i horas ma di hita asa songon na sangkan hata i. Alai anggo hata selamat hira so marlapatan do pe molo holan hata selamat nidok. Boi do gabe sungkunsungkun halak molo nidok selamat tu sadasada halak manang tu natorop, hape ndang torang binoto selamat aha do na nidokna i. Alai molo hata horas, holan hata i pe nidok nunga manigor diantusi halak. Ala na so boi hata selamat berdiri sendiri, ingkon sai dohonon do: selamat siang, pagi, sore, manang malam; ia so i : selamat ulangtahun, selamat menempuh hidup baru,  selamat memperoleh pekerjaan atau jabatan yang baru, d.a.n. Alai ianggo pandohan horas boi do dohonon ndang pola ingkon songon i, ala hata i ndang terikat tu sada inganan, tingki, keadaan manang pangalaho tertentu..

                Hata horas, na somal taantusi marlapatan, sonang, hipas, dame, maduma, dao sian hagaoron, parmaraan, manang bencana, dao sian hasusaan.  Adong do mandok marharoroan sian  hata “koras” do pandohan i sasintongna.  Ala di hata Batak dohot aksara Batak ndang adong huruf “k”, isara ni kacang gabe hansang didok, songon i ma hata koras i gabe horas ma didok. Hata “koras” marlapaatan  pir, manang togu. Sai dihonahon do pandohan i tu tondi ni jolma.  I do umbahen adong pandohan manang pangidoan ni halak Batak na mandok: “H(k)oras ma tondi madingin, pir tondi matogu”. Lapatanna molo koras manang togu  tondi ni jolma, hahipason  ma panghorhonna. Molo pir tondi i, togu ma ibana ndang muraura marsahit, boima ibana mangadopi ragam ni hamaolon. Domu tusi molo adong umpasa ni halak Batak mandok: “Pir ma pongki bahulbahul pansalongan, pir ma tondi, sai lujuluju ma nang pangomoan”. Dipatuduhon i do na adong pardomuan ni “pir ni tondi” i ma hahipason, dohot  luju ni pangomoan manang hadumaon.  Di haporseaon dohot pangantusion ni halak Batak na jolo, sude hahipason, marpardomuan do tu tondi ni jolma. Asa sai hipas, jala sonang panghilaan ni sadasada  halak ingkon h(k)oras, pir jala togu ma tondi i di bagasan pamatang i .  Jadi molo tadok hata horas tu dongan , gabe sada pangidoan manang tangiang ma i tu Debata, asa dilehon di dongan i, hahipason, hasonangan, hadameon, hadumaon di ganup tingki, inganan dohot pangalaho,  dipadao nang angka parmaraan dohot hasusaan.      

Mansai mora jala bagas do hata Batak. Ala ni unang ma nian  gait tabahen hata i, ingkon sai taargahon jala tajaga ma hata Batak i, ai bagian ni silehonlehon ni Debata na mansai arga do i di hita bangso Batak. Tapangke ma hombar tu angka ruhut ni pamangkeonna be, unang gabe sega hata i,  alai asa boi hot manang martahan (lestari) ro di salelengna.  (pdt msm panjaitan)