BAGAS JORO
Bagas Joro di halak Kristen ima
bagas ni Debata. Sipata do didok Bagas Na Badia,ala na badia do Debata na
mangingani bagas i. Nuaeng on nunga jumotjot didok “ gareja”, alai naung
margeser do pangantusion i. Ai lapatan ni gareja na sasintongna, na marharoroan
sian hata Portugis “igreja”, ndang bagas ni Debata, alai parsaoran (
persekutuan ) ni angka na porsea di Jesus Kristus do, naung jinou ni Tondi
Porbadia haruar sian portibion. Ima na marharoroan sian hata Junani “ekklesia”.
Alai hata “ekklesia” sipata do diterjemahon ni buku
Padan Na Imbaru dohot hata Huria, manang hata “jemaat” di hata ni Indonesia.
Hata “jemaat” di hata Indonesia pe nuaeng on nunga jotjot margeser lapatanna,
gabe ruas ni huria marsadasada i na ma jotjot didok “jemaat”. Hape lapatan
ni hata “jemaat” sasintongna dos do i dohot
huria, i ma parpunguan ni angka na porsea di sadasada inganan manang luat,
ndada ruas ni huria marsadasada.
Hata Bagas Joro, nunga dipangke i di
Padan Na Robi, ima inganan panombaon ni halak Israel mamboan angka peleanna tu
Debata Jahowa. Bagas Joro na parjolo di halak Israel, ima na pinauli ni Raja
Salomo di huta Jerusalem. Amangna hian, ima Raja David do na marsangkap naeng paulihon Bagas Joro i di halak Israel ( 2 Sam.
7: 1-3), alai ndang diloas Debata, gabe anakna si Salomo ma na saut paulihonsa diloas Debata (
1 Raja 6{ 1-28; 1 Raja 8: 18-20). Mansai balga do roha ni bangso i dung
adong Bagas Joro i ai dihaporseai nasida
do Bagas Joro songon hapataran ni Debata Jahowa di tongantonga nasida. Saleleng
jongjong do pe Bagas Joro disi, nda tagamon sumurut Debata sian tongatonga
nasida. Dirajumi nasida ma Bagas Joro i songon jaminan ni kehadiran ni Debata laho
mangondihon nasida maradophon angka musu. Alai di pudian ni ari gabe sala ma
pangantusion dohot pamangkeon nasida di Bagas Joro i, ai gabe hira na
marhaposan tu hagogoon ni Bagas Joro i nama nasida muse, ndada tu Debata Jahowa
be,. Tangkas do nasida mangaradoti ruhutruhut ni Bagas Joro i laho marsomba tu
Debata, hape diparngoluon siganup ari godang do angka na so uhum, hageduhon, pangarupaon manang
penindasan diula nasida tu halak na gale,
gabe diuhum Debata ma nasida. Tarbuang ma bangso i tu Babel mulai taon
597 seb.M, jala Bagas Joro i pe dileksehon halak Babel ma rap dohot huta Jerusalem,
gabe ndang adong be bagas panombaon nasida di Debata. Jotjot do nasida tangis
di habuangan marningot sudena i.
Dung
ditaluhon harajaon Persia harajaon Babel taon 539 seb. M, gabe disuru Raja Kores, raja ni
Persia i, ma nasida mulak tu Jerusalem asa dipauli nasida Bagas Joro naung
malekse i. Saut do i dipauli nasida jala sidung taon 515 seb. M. Alai nang pe
naung mulak nasida tu hutana di tano Judea, ndang na gabe harajaon na berdiri
sendiri be nasida, hot nama songon halak na nigomgoman ni bangso na leban. Dung
mulak sian habuangan i muba ma hajongjongannasida sian sada harajaon hian, gabe
sada organisasi agama na digoari agana Jahudi. Bagas Joro i ma na gabe pusat parugamoon Jahudi i, na
dihirim boi pasadahon sude halak Yahudi, naung marserak di luat na marragam, ndada
holan di tano Juda be. Lam rongking ma patik ni si Musa i diulahon nasida. Dipatikhon ma asa ganup ari Raya ni Yahudi,
Paskah, Pentakoste, Parlapelapean, ingkon marpungu halak Yahudi sian ganup luat
dohot parserahan (diaspora), lomobi angka ama , di Bagas Joro na di Jerusalem,
huhut mamboan pelean dohot guguan nasida be tu Bagas Joro i. Marhite pelean
dohot guguan i ma nasida laho mambiayai haporluan ni angka ulaon dohot
panguroson ni Bagas Joro i. Marsorinsorin
ma angka harajaon portibion mangarajai tano Judea, mulai sian Babel, Persia,
Yunani, dungi parpudi harajaon Rom mulai sian taon 63 seb. M/
Di
tingki si Herodes raja na pinabangkit ni harajaon Rom mangarajai luat Judea,
dipadenggan raja Herodes ma Bagas Joro Jerusalem i naung mulai sega, alai dilean harajaon Rom do habebason
di halak Jahudi laho mangaradoti ugama nasida. Mansai uli jala megah do
Bagas Joro na pinauli ni raja Herodes i.
Alai di na hea dibongoti Jesus Bagas Joro i, mansai muruk situtu do Jesus, ala
nunga dibahen angka malim Bagas Joro i gabe liang pandoboan, inganan
partigatigaan, ndang polin be bagas partangiangan tu Debata. Dipabali ma sian i saluhut angka na manggadisi
dohot na manuhori, ditunggalingkon meja ni angka situngkari hepeng ro di bangku
ni angka sigadis darapati. Laos didok ma tu nasida: "Bagas partangiangan
do goar ni bagashu" ninna Surat i; alai gabe liang ni pandobo do i dibahen
hamu! ( Mat. 21: 12=13 ). Ima sada alana umbahen lam sogo roha ni halak Jahudi mida
Jesus. Alai ala so dijalo halak Jahudi Jesus songon Mesias, gariada
diparsilangkon nasida tahe Jesus i, gabe diuhum Debata ma nasida marhite na
mangaloas tentera Rom na niuluhon ni Jenderal Titus, mangaleksehon huta
Jerusalem dohot Bagas Joro i taon 70 M. Magargar do saluhut Bagas Joro i, holan
tembok Barat ma na tading, na digoari nuaeng “Tembok Ratapan”. Na masa i nunga
disurirangkon Jesus hian andorang so
hamamate-Na di na tangis Ibana mamereng huta dohot Bagas Joro i, songon na
dibaritahon di Lukas 21: 5-6 dohot ay. 20-24: “Dung i ditaringoti na deba ma joro i, naung
dipajagar dohot batu angka na uli dohot silua ni halak, jala ninna Ibana ma:
Diida hamu pe i sude, na ro ma angka arina, ndang tinggal disi dua batu
martinditindi na so gargaronna. .. Alai molo diida hamu huta Jerusalem i
hinaliangan ni angka parangan, boto hamu ma, naung donok nama hasesegana. Maporus
tu dolok i ma di tingki i angka na di Judea i; angka na di bagasan huta i
haruar ma sian i, jala angka na di ladang i, unang ma bongot tu huta i”. Marserak ma halak Jahudi tu desa na ualu ni
portibi on. Dohot do halak Kristen na parjolo i marserak. Alai ima dalan ni
hakristenon i rarat tu tongatonga ni angka bangso, lumobi di lingkungan ni
harajaon Rom.
Dimulana
ndang adong bagas joro inganan parpunguan ni halak Kristen. Di jabu ni angka
halak Kristen i do nasida marpungu laho patupahon panombaon dohot partangiangan
nasida tu Debata. Ganup ari minggu sai marpungu ma nasida, laho marningot
haheheon ni Tuhan Jesus, dohot hasasaor ni Tondi Porbadia. Laos i ma torus
diihuthon nasida tingki ni parpunguan nasida marsomba dohot martangiang tu
Debata. Ndang dihuthon nasida be tingki parpunguan ni halak Jahudi di ari
Sabat. Asing ni na di jabu-jabu, jotjot do nasida marpungu di
“katakombe-katakombe”, ima angka ruangruang na adong di toru ni kuburan,
tarlumobi di huta Roma. Dipatupa nasida i huhut laho pabunihon dirinasida sian
pangaleleon ni pamarenta Rom. Ndang pola marpangkurangi rohanasida nang pe so
adong Bagas Joro na khusus dipangke nasida laho marsomba dohot martangiang tu
Debata, ai diajarhon apostel Paulus do tu nasida: “Ndang diboto hamu: Joro ni
Debata hamu, jala Tondi ni Debata maringanan di bagasan hamu? Agohonon ni
Debata do na mangagohon joro ni Debata, ai na badia do joro ni Debata; i ma
hamu”. ( 1 Kor.3: 16-17)”. Na mansai ringkot hangoluhon ni halak Kristen,
manang didia pe martangiang tu Debata, patut martangiang di bagasan Tondi, ai
Tondi do Debata, songon na hea niajarhon ni Jesus tu angka siseanna. ( Joh. 4: 14).
Alai
dung adong habebason di halak Kristen, tarlumobi dung adong raja ni sadasada
luat manang harajaon gabe Kristen dipauli ma nang Bagas Joro, na gabe bagas
panombaon dohot partangiangan nasida tu Debata. Bagas Joro ni halak Kristen na
parjolo dapot do di harajaon Edessa, Mesopotamia Utara, na pinauli ni raja ni
luat i, Abgar VIII, dung gabe Kristen ibana taon 180 M. Ibana ma na targoar
raja na parjolo di potibi on na masuk gabe Kristen, jala mangumumhon agama
Kristen songon agama resmi di harajaonna
i.
Dung
diangkui Kesar Konstantinus Agung, hajongjongan ni agama Kristen di harajaon
Rom taon 313 M, manigor hatop ma marjongjongan
torop angka “gareja” ni halak Kristen di lingkungan ni harajaon i. Laho ma
ina ni kesar i naung Kristen na margoar si
Helena marziarah tu kuburan ni Jesus di Jerusalem. Dipauli ma disi gareja na balga, na digoari:
Gereja Makam Suci ni Jesus Kristus. Dipauli
ma nang Gereja Nativity, taon 329, di
bara ni pinahan inganan hatubuan ni Jesus.
Dung
rarat hakristenon tu sude Eropa di abad pertengahan, jala sude angka bangso na
di Eropa nunga gabe halak Kristen, marjongjongan ma angka gareja na balga
situtu, na digoari angka katedral. Katedral-katedral i ma gabe simbol-simbol
keagungan ni halak Kristen, na nibanggahon ni angka halak Krsiten na di Eropa.
Memang hakristenon do mula ni angka hapistaran di Eropa. Di angka gareja i
marjongjongan do angka pusat-pusat biara na gabe cikal-bakal parjongjong ni
angka universitas di Eropa. Di taon 1100 an nunga torop angka universitas, na
gabe pusat ni angka parbinotoan di Eropa. Alai di pudian ni ari, gabe hurang do
angka gareja na bolon i dipangke halak Kristen Eropa laho maribadah, gabe
jotjot ma rumar gareja i. Ndang angka parsaoran dohot partangiangan di gareja
be na niutamahon nasida, alai angka ulaon pahehehon rasa sosial dohot
hemanusiaan nama.
Hira-hira
abad 17- 18 M masa do parheheon partondion di tongatonga ni halak Kristen Eropa, na
manghorhon tubu angka kongsi zending na paborhathon angka parbarita na uli tu
liat portibi na so sahat do pe barita na uli i, ima tu luat Asia, Afrika dohot
Amerika Selatan. Andorang so i nunga
torop angka bangso na di Eropa, na dapotan inganan jajahan di angka luat ondeng,
mulai sian Portugis, Spanyol, Inggris, Jerman, Bolanda, d.a.n. Laos dipangke
angka kongsi zending i ma angka bangso
penjajah na sian Eropa i parhitean nasida mamasuhi angka luat jajahan i,
tarmasuk ma i sahat tu Indonesia. Jadi di tingki penjajahan ni halak Bolanda
dohot Inggris di Indonesia, masuk ma angka kongsi zending sian Eropa tu
Indonesia isara ni “Nederlandsch Zendeling genootschap” (NZG( sian Bolanda,
dohot “Rheinische Missionsgesellscgaft” ( RMG) na patubuhon angka huria na
balga di Indonesia Dung adong halak
Kristen di sada-sada luat manang suku bangso, manigor hatop do dipajongjong
bagas gareja inganan parmingguan dohot partangiangan ni halak Kristen i. Di
manang piga luat, na niinganan ni halak sipelebegu do pe, songon tano Batak,
hatop do rarat hakristenon, jala marjongjongan ma angka bagas gareja. Adong ma i
manigor balga do gareja i dipajongjong jala mansai uli, maniru bentuk
arsitektur ni gareja na di Eropa. Lumobi dung marserak halak Kristen Batak i tu
duru ni Tano Batak, isara ni tu angka kota-kota, manigor dipanjongjong do angka
gareja na balga jala na uli. Di angka kota na balga hira tarpusat ma
panghobasion ni huria di angka gareja. Asing ni parmingguon, adong ma muse
angka parpunguan ni angka punguan kategorial, mulai sian Singkola Minggu,
Remaja, Naposobulung, Ama, Ina, dohot Lanjut Usia ni ruas ni huria i. Ala ni i
sai hira marsiadu ma berengon angka huria i paulihon gareja na mansai balga
jala uli. Tupa berengon nunga balga jala uli garejana i, alai olo sai hira na hurang balga jala uli do pe. Sipata
berengon sai hira na tarpusat ma panghobasion ni huria i tu gareja i sandiri,
gabe hira i ma simbol ni sude angka panghobasion ni huria i. Potensi ni huria i
hira na tu gareja i ma na diusehon. Olo do humurang anggaran biaya ni huria
dipingkirhon tu panogunoguon ni ngolu partondion ni ruas ni huria i, tarlumobi
panogunoguon tu angka dakdanak singkola minggu, dohot naposobulung songon
sundut panguduti ni ruas ni huria. Mungkin di sada tingki hira na tarhurung ma
Debata di bagas gareja i, hira na so pola pangantoi di angka na masa di duru ni
gareja i. Panghilalaan ni halak Kristen i pe hira olo ma songon i, hira na so
pola botoon ni Tuhan i manang aha na diula
di angka ingananna be. Songon na hea masa di tongatonga ni halak Israel,
On ma mara na mansai balga tu ngolu kakristenon. Olo ma ndang pola alang be
roha ni halak Kristen manang aha pe diula di duru, angka hageduhon, na so uhum,
dohot ragam ni angka hajahaton, ala didok rohana na porlu, ima ringgas ro tu gareja,
mangihuthon angka ritus manang angka seremoni ni gareja i, dilean pelean dohot
angka guguna tu huriai, nunga lomo roha ni Debata disi. Anggiat ma nian unang
sahat tu pangalaho na songon i di ngolu ni hita halak Kristen, ai Tondi do
Debata, mian do di sude inganan, jala
umboto sude angka na masa manang na niula ni jolma na tinompana i. Naeng ma
pangoloion di Tuhan i unang holan di ruhutruhut ni gareja manang bagas joro i dipatuduhon,
alai naeng ma di sude rumang ni parngoluon, di jabu, di pangulaan, di parsaoran
di tongatonga bangso, huria dohot masyarakat na humaliang. Taingot ma na hea
masa di tongatonga ni halak Israel manang di tongatonga ni halak Yahudi, piga
hali Bagas Joro na di Jerusalem diloas Debata dileksehon angka halak parbegu,
ala nunga sala pamangkeon dohot pangantusion nasida di Bagas Joro i. (pdt msm
panjaitan)
.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar